اقتصاد اشتراکی و مزایا و معایب آن

در دنیای امروز که کسب و کارها شکل متفاوتی به خود گرفتند، برخی مفاهیم نیز بوجود آمدند که نیاز است تا با افزایش اطلاعاتمان، نوآوری بیشتری به کسب و کارمان ببخشیم. یکی از این مفاهیم، اقتصاد اشتراکی است.در این وبلاگ به مفهوم اقتصاد اشتراکی به طور خلاصه، مفاهیمی زیر مجموعه آن مانند همتا به همتا، و تعریف اقتصاد اشتراکی به طور کامل، مزایا و معایب اقتصاد اشتراکی می‌پردازیم.

اقتصاد اشتراکی به طور خلاصه

اقتصاد اشتراکی (Sharing Economy)، یا اقتصاد مشارکتی (Participatory Economy)، به یک مدل همتا به همتا

(peer-to-peer) می‌گویند. که با کمک فناوری اطلاعات تسهیل سازی شده است. این کار برای اشتراک گذاری بخشی از ظرفیت خدملت یا کالاهایی است که به طور کامل استفاده نشده‌اند.

همتا به همتا یعنی چه؟

سیستم همتا به همتا یا PEER TO PEER  به معنی کاربر به کاربر است. همتا به همتا  در مبانی‌ علوم کامپیوتر، به تعدادی دستگاه کامپیوتری می‌گویند که فایل‌هایی را به صورت مشترک ذخیره کرده و با همدیگر به اشتراک می‌گذارند. این کاربرها از طریق اینترنت بهم دیگر متصل هستند و به هر دستگاه نود(Node)  می‌گویند. فایل‌ها نیز بدون هیچ سرور مرکزی‌ بین نودها به اشتراک گذاشته می‌شوند.

اصلی‌ترین کاربرد این مدل همتا به همتا در بلاکچین است. که به دلیل نبود یک سرور مرکزی موجب می‌شود در صورت از کار افتادن یک دستگاه، خللی در انتقال داده‌ها صورت نمی‌گیرد.

اقتصاد اشتراکی به طور کامل

همانطور که گفتیم، در اقتصاد اشتراکی بخشی از ظرفیت خدمات، به اشتراک گذاشته می‌شود تا دیگران نیز از آن کالا یا خدمت استفاده کنند. در اقتصاد اشتراکی مالکیت کالا یا خدمات به طور کامل به افراد منتقل نمی‌شود. بلکه افراد می‌توانند با پرداخت هزینه‌ای جزئی‌تر، از داشتن آن نفع ببرند و به آن دسترسی داشته باشند.

مجله هاروارد بیزینس ریویو در مقالات خود اعلام کرده است که نام اقتصاد اشتراکی یا تسهیمی، برای این عمل اشتباه است. زیرا در اقتصاد اشتراکی افراد به طور داوطلبانه خدمات یا کالاهای خود را ارائه می‌دهند. و معمولا در ازای آن مبلغی دریافت نمی‌کنند. در نتیجه این عمل که معمولا بین دو فرد کاملا ناشناس انجام می‌شود، به اشتراک گذاشتن معنا ندارد. پس برای این کار بهتر است از اصطلاح “اقتصاد دسترسی” استفاده کرد. زیرا افراد در ازای دسترسی داشتن هزینه می‌کنند.

به طور مثال در اقتصاد اشتراکی شما غذای خود، لباس یا خدمت خود را داوطلبانه به اشتراک می‌گذارید. اما در دسترسی، شما به افراد امکان دسترسی به چندین رستوران را می‌دهید تا به خرید منتهی شود. و در حقیقت این یک مدل شبه اشتراکی است.

امروزه اقتصاد مشارکتی را بیشتر به عنوان تراکنش‌هایی می‌شناسند که در مارکت پلیس‌ها و بازارهای آنلاین فروش انجام می‌شود. استفاده از خودروهای اینترنتی مانند اوبر، اجاره کوتاه مدت خانه در air bnb، وام دادن، فریلنسری، خدمات نگهداری از کودکان، سالمندا یا حیوانات خانگی، اجاره لباس و… همگی مثال‌هایی از اقتصاد اشتراکی در دنیای امروز هستند.

مزایای اقتصاد اشتراکی

در گذشته تنها اشخاص خاصی عرضه کالاها و خدمات را در اختیار داشتند اما اقتصاد اشتراکی موجب  شده است تا افراد معمول نیز، در تولید و عرضه کالاها و خدمات دخالت داشته باشند و این امر یکی از اصلی‌ترین فواید اقتصاد استراکی است. دبگرفواید اقتصاد اشتراکی عبارتند از:

• فرآیند خویش فرمایی و کار مستقل را تسهیل می‌کند.
• خدمات و کالاها مقرون به صرفه‎‎تر هستند.
• موجب ارزش بخشی به خدمات یا کالاها می‌شود.
• امکان دسترسی به کالاهای گران و غیر قابل خرید را افزایش می‌دهد

در حوزه‌هایی مانند فریلنسری که افراد خدمات خود را پروژه‌ای به اشتراک می‌گذارند و خویش فرما هستند، با کمک بستری که توسط اقتصاد اشتراکی بوجود می‌آید افراد می‌توانند راحت‌تر مخاطبان مورد نظر خود را پیدا کنند. در حوزه‌هایی مانند خدمات پرستاری یا تعمیرات، واسطه‌ها حذف شده و افرادپ مستقیما به ارائه دهنده‌گان و تولید کنندگان ارتباط می‌گیرند و هزینه‌ها تا حدود زیادی کم  می‌شود. گاهی اوقات کالاهایی در اختیار افراد وجود دارد که به دلیل استفاده نکردن از آن‌ها ارزششان کاسته شده است. با کمک  بستر اقتصاد اشتراکی  فراهم می‌کند، کالای مد نظر توسط افراد دیگر استفاده می‌شود و ارزش پیدا می‌کند.

گاهی امکان خرید و دسترسی به برخی کالاها یا اموال مانند ملک یا خودرو برای افراد مقرون به صرفه نیست. در اقتصاد اشتراکی افراد خانه‌های خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند یا اجاره می‌دهند. در نتیجه فرایند دسترسی را بسیار آسان می‌کند.

معایب اقتصاد اشتراکی

هرچند اقتصاد اشتراکی باعث شکل گیری رویدادهای مثبتی در حوزه کسب و کار و ارتباطات شده است، درکنار فوایدی که این عمل دارد چالش‌ها و مضراتی نیز به همراه دارد.

• درآمد ناپایدار
• امکان وجود کلاهبرداری
• امکان وجود تبعیض

کار کردن در بستر اقتصاد اشتراکی دارای درآمد نوسانی است. به عنوان مثال در حوزه فریلنسری گاهی ممکن است چندین پروژه و درآمد خوبی داشته باشید و گاهی درآمد کافی کسب نکنید. در اقتصاد اشتراکی به دلیل نبودن نظارت کافی و جامع رییسک کلاهبرداری  بیشتر است و تضمینی توسط  طرفین بابت کالا یا خدمات، ارائه نمی‌شود. از طرف دیگر به دلیل ناشناس بودن طرفین و عدم شناخت کافی از یکدیگر ممکن است تبعیض‌هایی نیز در موارد مختلف رخ دهد.